Aan aandacht voor de verkiezingen tot nog toe geen gebrek. Na de Brexit en de verkiezing van Trump wordt Nederland een graadmeter voor de verkiezingen later dit jaar in Frankrijk en Duitsland. Na een aantal stemwijzers, ben ik er nog steeds niet helemaal uit. Omdat wij ons met IDfuse bezighouden met de wetenschap en de toepassing daarvan, besloot ik eens specifiek te gaan kijken naar de verkiezingsbeloftes van de diverse partijen betreffende de wetenschap. Zoals in diverse media benadrukt wordt is er echt wat te kiezen dit jaar, binnen het thema wetenschap klopt dat ook. Hoewel de aandacht voor de wetenschap in de diverse programma’s niet erg groot is. Op deze plek deel ik graag mijn inzichten uit de programma’s van de 10 partijen die op dit moment het hoogste in de peilingen staan. Als ik lijstjes noem of laat zien, zijn deze altijd in de volgorde zoals de partijen in de peilingen staan op het moment van schrijven.
De aanpak die ik hanteerde is een relatief eenvoudige. Zoeken op de woorden ‘wetenschap’ en ‘onderzoek’ in de verkiezingsprogramma’s en lees de alinea’s waar deze woorden in voorkomen. Wat allereerst al opvalt is dat alleen de VVD, PvdA en PvdD in hun inhoudsopgave plek hebben ingeruimd voor een (sub)hoofdstuk voor de wetenschap. Met een minister (PvdA) en staatssecretaris (VVD) op het ministerie van OCW is dat misschien ook het minste wat je mag verwachten van de twee regeringspartijen. Eerlijk gezegd viel het mij een klein beetje tegen dat er, buiten de PvdD, geen andere partij was die wetenschap noemt in de inhoudsopgave. Een tweede inspanning die wellicht iets zegt over het belang van wetenschap en onderzoek voor een partij is als je de woorden ‘wetenschap’ en ‘onderzoek’ turft. Gecorrigeerd naar het lengte van het verkiezingsprogramma geeft dat dan een iets eerlijker beeld. Wat opvalt is dat het niet uitmaakt of je filtert op wetenschap of onderzoek. De vijf partijen die dit het meeste noemen, zowel absoluut als relatief, zijn elke keer dezelfde 5 partijen: VVD, D66, PvdA, ChristenUnie, PvdD.
Dit alles zegt in mijn ogen iets over het belang van wetenschap voor deze partijen, maar het zegt natuurlijk nog niets over de inhoud. Als er één onderwerp is waar de inhoud van belang zou moeten zijn, is dat natuurlijk de wetenschap. Hieronder zal ik daarom van alle 10 de partijen de belangrijkste punten uitlichten:
- Daar kunnen we kort over zijn, De PVV noemt de wetenschap helemaal niet in haar programma
- Maatschappelijke impact moet nadrukkelijker meewegen bij verdeling middelen
- Publiek gefinancierd onderzoek moet open toegankelijk zijn
- Onderzoek meer langdurig financieren om administratieve lasten weg te nemen bij onderzoeker
- Meer investeringen van bedrijfsleven in R&D
- Samenwerken bedrijf en wetenschap bevorderen
- Wetenschap ontdoen van onnodige ballast van subsidieaanvragen, verantwoordingen en rapportages. Geld voor onderzoek moet ook echt naar onderzoek gaan.
- Onderwijskwaliteiten mee laten wegen bij aanstelling
- Verminderen publicatiedruk en vrije beschikbaarheid van publicaties
- Geld van 2e naar 1e geldstroom halen om bureaucratie voor onderzoeksgeld te verminderen en er meer vaste contracten kunnen komen
- Meer geld voor onafhankelijk en fundamenteel onderzoek
- Dierproefvrij onderzoek stimuleren, geen EU onderzoeksgeld naar wapens, meer rekenschap m/v verschillen bij medisch onderzoek
- Promovendi moeten als volwaardige medewerkers worden behandeld, niet als beursstudenten. Onderzoekers moeten niet te lang op tijdelijk contract werken
- Onderzoek en innovatie budget verhogen tot minimaal 1% BBP (1 miljard extra)
- Geld voor zowel toegepast als fundamenteel onderzoek. Wetenschappers moeten zelf naar toepassing zoeken, maar krijgen daar wel hulp bij
- Administratieve last subsidie beperken en hogere slagingskans
- Open science
- Meer internationaal talent aantrekken
- Meer investeren in wetenschap (publiek en privaat). Het geld eerlijk verdelen over thema’s in huidige stelsel
- Vastigheid voor wetenschappers, ook voor jonge onderzoekers. Meer mensen in vaste dienst en meer vrouwelijke hoogleraren (quotum van 30% als het niet snel genoeg gaat)
- Onderzoek is niet geïsoleerd, wij onderschrijven het belang van de NWA
- Publicatiedruk verminderen, minder focus op zelf geld binnenhalen. Vertaling naar toepassing in de samenleving is belangrijk, en dat is meer dan alleen de economie.
- Open Science en winsten uit publiek betaalde kennis deels terug naar de wetenschap
- Minder rendementsdenken
- Meer vaste aanstellingen wetenschappers en meer 1e geldstroom
- Onderzoekfonds waar bedrijven opdrachten kunnen aanbieden aan de wetenschap
- Meer geld in archeologisch fonds voor onderzoek
- Wetenschap wordt in dit programma niet genoemd.
- Meer geld voor onderzoek en innovatie; meer 1e geldstroom, minder druk op matching in 2e geldstroom en de honoreringsdruk verlagen.
- Infrastructuur voor toponderzoekers
- NWA centraal stellen
- Vrij en ongebonden onderzoek tot maatschappelijke meerwaarde
- Geen onderzoek met embryo’s
- Minder nadruk op rendement
- Proefdiervrij onderzoek krijgt de hoogste prioriteit
- Onderzoek in voedsel alleen naar ecologische landbouwsystemen; energieonderzoek alleen op duurzame energie en energie besparen gericht
- Vaste meerjarige financiering (zowel 1e als 2e geldstroom)
- Extra geld in fundamenteel onderzoek
- Openbaar register van nevenactiviteiten
- Open access
Wat valt op?
Wat mij betreft vallen met name de PVV en 50PLUS uit de toon wat betreft de wetenschap. Zij vinden het blijkbaar onvoldoende belangrijk om te benoemen in hun verkiezingsprogramma, iets dat hun goed recht is. Daarnaast vallen het CDA en de SP op als partijen die het thema wetenschap nauwelijks beschrijven. Het CDA laat het bij een statement dat ze af willen van administratieve rompslomp en de SP wil meer 1e geldstroom en vaste aanstellingen. Het fonds waar de SP voor pleit, waarin bedrijven vraagstellingen kunnen deponeren voor de wetenschap is daarbij ook nog het vermelden waard.
Dan de thema’s, als we kijken naar de financiering van de wetenschap zijn er 5 partijen die expliciet aangeven meer geld in de wetenschap te willen stoppen, GroenLinks, D66, PvdA, ChristenUnie en PvdD. De VVD wil wel meer geld maar lijkt dat te willen halen uit het bedrijfsleven. Mijn verwachting is eerlijk gezegd dat er hoe dan ook meer geld naar de wetenschap zal gaan na de verkiezingen omdat op de achtergrond de Kenniscoalitie zich sterk maakt voor 1 miljard extra voor onderzoek en innovatie. De verschillen tussen de partijen ontstaan echter over de invulling van het geld. GroenLinks, D66, PvdA, SP, en PvdD vinden het belangrijk dat er niet teveel tijdelijke contracten blijven bestaan binnen de wetenschap. Andere partijen noemen dat niet als een belangrijk punt. Een onderwerp dat ook breed gedragen wordt is het wegnemen van administratieve lasten voor onderzoekers. VVD, CDA, GroenLinks en D66 noemen dat expliciet. De PvdA, ChristenUnie en PvdD lijken er op te hinten met punten als ‘meer langjarige financiering’.
Een tweede onderwerp, een waar vrijwel iedereen het over eens is, is dat publiek gefinancierd onderzoek, ook toegankelijk moet zijn voor iedereen. In de afgelopen kabinetsperiode is ook als doel gesteld dat in 2020 alle publicaties open access gepubliceerd moeten worden en daar lijken dus vrijwel alle partijen zich aan te willen houden.
Een derde onderwerp, valorisatie, is een breed onderwerp waar door de diverse partijen een andere invulling aan wordt gegeven. In de afgelopen kabinetsperiode is er meer ingezet op valorisatie en ook in Europa is het lastig geld ophalen als je geen verhaal hebt over de maatschappelijke impact van het onderzoek dat je wil gaan uitvoeren. In zijn algemeenheid lijken de meeste partijen een vorm van valorisatie wel belangrijk te vinden. De VVD lijkt hier het verst in te willen gaan in de toekomst door maatschappelijke impact nadrukkelijker dan nu mee te gaan wegen bij de verdeling van de middelen. Op zich geen vreemd standpunt gezien het feit dat Sander Dekker als staatssecretaris van OCW dat eerder al eens aankondigde. Ook de focus op het samenwerken tussen bedrijf en wetenschap, waar de VVD op inzet geeft aan hoe belangrijk men het daar vindt. Opvallend genoeg is de SP de enige partij die ook iets zegt over het bedrijfsleven en de wetenschap. D66 benoemt dat wetenschappers moeten nadenken over toepassing en dat ze daar hulp bij moet krijgen, maar geeft niet aan hoe dat zou moeten. GroenLinks lijkt zicht te verzetten tegen valorisatie door alleen te benoemen dat er meer geld moet naar onafhankelijk en fundamenteel onderzoek. De PvdA en ChristenUnie lijken de NWA centraal te stellen als het gaat over valorisatie. Tot slot de PvdD, zij noemen valorisatie niet als thema, maar impliciet lijken ze het belangrijk te vinden gezien het type onderzoek dat ze willen in de landbouwsector en energiesector.
Conclusies
Als je de wetenschap een warm hart toedraagt, wat moet je dan stemmen? Dat is een vraag die moeilijk te beantwoorden is om twee redenen. Allereerst omdat je binnen de wetenschap verschillende aspecten kunt benadrukken, maar ook omdat er relatief weinig aandacht in de programma’s is voor wetenschap. Een ding staat wat mij betreft als een paal boven water, als je de wetenschap een warm hart toedraagt, stem dan geen PVV of 50PLUS. Het CDA heeft relatief weinig aandacht voor de wetenschap en beperkt zich tot het wetenschapssysteem ontdoen van ballast, iets dat overigens ook hard nodig is. Daarna komen wat mij betreft de SP en GroenLinks, die beiden wel een aantal punten noemen, maar niet heel veel aandacht schenken aan het onderwerp.
De partijen die overblijven zijn dezelfde als het lijstje aan het begin van dit artikel, de VVD, D66, PvdA, ChristenUnie en PvdD. Als je de verbinding tussen bedrijfsleven en wetenschap van belang vindt, stem dan de VVD, zij leggen daar de meeste nadruk op van alle partijen. Stem D66 als je het met name belangrijk vindt dat er sowieso geld bijkomt voor de wetenschap, zij zijn de enige partij die daadwerkelijk bedragen noemt. Daarnaast is D66 ook de enige partij die rept over het aantrekken van buitenlands talent voor ons wetenschapssysteem. Wie fan is van de Nationale Wetenschapsagenda lijkt het beste terecht te kunnen bij de PvdA of de ChristenUnie. Daarnaast is de PvdA de enige partij die rept over meer vrouwen aan de top in de wetenschap. De PvdD is de beste partij als je het eens bent met de sturing van de wetenschap die zij willen. Er is geen enkele partij die als overheid zoveel wil sturen op onderwerpen in de wetenschap als de PvdD.
In de partijprogramma’s is nog weinig te lezen over hoe het wetenschapssysteem eruit moet komen te zien. De urgentie die groepen als Science in Transition voelen, lijken nog niet heel breed gedragen te worden door de politieke partijen. Wat mij betreft is dat een gemiste kans, omdat er voldoende kansen liggen om het wetenschapssysteem te verbeteren.
